Het taboe van zelfmoord: ‘5 minuten kan het verschil maken tussen leven en dood’
- Geplaatst op
- Door Bertram Welink
- Geplaatst in Interviews
- 0
Eén van de pijlers van Movember dit jaar is het terugdringen van het aantal zelfmoorden onder mannen. Het is een onderwerp waar veel mannen mee worstelen, maar waar nog steeds een taboe op rust. Ik praat met actief Movember-deelnemer en MoRunner Hans van der Lans over zijn eigen worsteling met die gedachte.
Het is 21 oktober, ik word wakker in een hotelkamer in San Francisco en lees zoals iedere morgen de Whatsapp-berichten op mijn telefoon. Er is één bericht dat mijn goede humeur van die ochtend in één keer doet verdwijnen; een bericht van mijn vader waarin staat dat mijn neef – die even oud is als ik – ervoor heeft gekozen niet verder te willen gaan. Zelfmoord wordt vaak in een adem genoemd met keuze. Maar is het wel een keuze?
Opeens wordt de derde pijler van Movember – het terugdringen van het aantal zelfmoorden onder mannen – een stuk relevanter en persoonlijker. Hoe kan ik hier zelf een bijdrage aan leveren? Ik herinnerde me dat MoRunner Hans van der Lans goede contacten heeft bij het VUmc en vraag hem of hij iemand kent die ik kan interviewen over de geestelijke gezondheid van de man. Na enkele pogingen en e-mails heen en weer lukt het helaas niet om iemand te vinden, waarop Hans aanbiedt om zelf te praten over iets wat hij slechts met enkelen heeft gedeeld: zijn eigen strijd met de gedachte aan zelfmoord.
Movember en Hans
Laten we bij het begin beginnen. Je bent al langere tijd actief voor Movember. Wat betekent Movember voor je? “Movember is voor mij veel meer dan alleen je snor laten staan. Ik ken de stichting al langer door mijn liefde voor rugby en ijshockey. Het is voor mij de maand om aandacht te vestigen op prostaatkanker, een ziekte die voorkomt bij mannen waar nu erg weinig aandacht voor is. Naar mijn idee zou een standaard onderzoek vanaf een bepaalde leeftijd – zoals dat nu bij vrouwen gebeurt – een goed initiatief zijn. Daar is natuurlijk wel geld voor nodig en ook politieke steun”.
Welke rol kan de Movember Run daar bij spelen? “Jullie kunnen duidelijk maken dat prostaatkanker een ziekte is waar over gepraat moet worden. Mannen houden dit voor zich, het is iets dat in de privésfeer blijft zitten, terwijl het grote gevolgen kan hebben voor mannen. Door één keer per jaar aandacht te geven via een Movember Run, of door andere initiatieven, komt er een breder platform omdat er meer mensen aandacht geven aan dit onderwerp. Ik denk alleen wel dat één keer per jaar te weinig is”.
Geestelijke gezondheid van de man
Prostaat- en teelbalkankeronderzoek zijn van oudsher belangrijke pijlers voor Movember. Vorig jaar en dit jaar is er ook meer aandacht voor de geestelijke gezondheid van de man. Wat vind jij van deze toevoeging? “Ik vind dit heel erg belangrijk, want mannen praten erg weinig over hun geestelijke gezondheid. Door de stress van hun werk, of privé-omstandigheden, komen veel mannen in een burn-out terecht, of in ieder geval in een neerwaartse spiraal. Dat leidt nog steeds bij een te groot aantal tot zelfmoord. Het is dus heel belangrijk om dit onder de aandacht te brengen, mannen te laten zien dat het anders kan en dat er hulp is, mensen die je kunt vertrouwen. Dat helpt echt enorm”.
Op het eerste gezicht zijn kanker en geestelijke gezondheid twee heel verschillende ziektes. Zijn ze echt zo verschillend, of zie je ook veel overeenkomsten? “De overeenkomst voor mij is dat er voor beide te weinig aandacht is en daarom is het zo belangrijk dat Movember die aandacht wel geeft. Het grote verschil is dat kanker, wat naar mijn idee een verschrikkelijke ziekte is, veel meer begrip krijgt van mensen. Depressies en zelfmoorden krijgen dat begrip absoluut niet”.
Waarom is dat denk je? “Ik vind het moeilijk om daar een antwoord op te geven. Bij kanker kan je niet spreken van ‘schuld’. Het is een vreselijke ziekte, die je niemand gunt, zelfs niet als iemand jaren lang heeft gerookt. Bovendien is de behandeling van kanker zichtbaar; mensen worden zichtbaar ziek en verliezen in veel gevallen haar. Bij psychische klachten wordt vaak gezegd dat je te hard hebt gewerkt en dat je het dus ook deels aan jezelf te wijten hebt, want je hebt jezelf niet op de eerste plek gezet. Met psychische klachten belast je ook anderen. Zeker als je zwaar depressief en suïcidaal bent, kan dat tot onbegrip leiden. Als je je nooit zo gevoeld hebt, kan je je niet voorstellen hoe erg het is. Ik denk dat daar een groot deel van het onbegrip vandaan komt”.
Worstelen met de gedachte aan zelfmoord
Ik vind het heel erg moedig dat je hebt aangeboden om te praten over je eigen worsteling met de gedachte aan zelfmoord. Waarom vind je het belangrijk om er zo openlijk over te praten op een medium dat veel mensen bereikt? “Dit is ook niet gemakkelijk, geloof me. Er zullen misschien mensen zijn die zich zorgen zullen maken om me, die niet meer met me willen praten misschien, maar daar zet ik me overheen. Dit is belangrijk, want mijn verhaal dat een positief vervolg heeft gekregen, kan wellicht iemand helpen die het nu moeilijk heeft. Als ik er 1 persoon mee kan helpen, is mijn doel al bereikt. Het is tijd om te laten zien dat verstoppen slecht voor je is en dat het belangrijk is om hier openlijk over te kunnen praten. Door je verhaal te delen, kan je laten zien dat je sterk bent en het lef hebt dat te laten zien. Want er is hoop, ook voor degenen die zich slecht voelen”.
Ik denk dat er veel meer mensen met deze gedachte rondlopen dan wij kunnen verwachten en jouw verhaal zal zeer waarschijnlijk het verhaal van veel mensen zijn. Wil je met ons delen wat voor jou de aanleiding was? “Mijn zelfmoordpoging was op 23 januari 2013. Het is een lang gecompliceerd verhaal dat eigenlijk al in 2006 begon. In dat jaar was ik ernstig ziek en een dag voordat ik geopereerd werd, kreeg ik van mijn werkgever te horen dat ik niet meer terug hoefde te komen. Gelukkig vond ik zes weken later een nieuwe superleuke baan als Financieel Manager bij een Duits bedrijf. Ik heb 3 jaar keihard gewerkt, zo hard dat ik al langere tijd tegen een burn-out aanliep. Mijn ouders werden in die periode hulpbehoevend en ik wilde graag gedeeltelijk thuis werken, zodat ik voor hen kon zorgen. Daar stond het bedrijf niet positief tegenover”.
“Ik zocht naar afleiding en ontspanning en vond dit in een fitness centrum. Ik heb daar met zeer veel plezier gesport en daar liggen ook mijn hardloop roots. De directe aanleiding voor mijn zelfmoordpoging vind je daar. Ik heb twee jaar getraind met iemand die ik vertrouwde en als een vriendin zag, maar na een training kreeg ik te horen dat ze geen contact meer met me wilde. Dat was een tegenslag. Omdat er nooit iets tegen mij gezegd was, begreep ik niet wat ik verkeerd had gedaan”.
“Ik was toen al depressief door alles wat er was gebeurd en had moeite om werk te vinden. Ik vond dat ik een tweede kans had verdiend, maar kreeg geen contact en kon dus ook niet meer sporten zoals ik dat deed. Hardlopen bleef over. Oktober 2012 had mijn eerste Hele Marathon moeten worden, maar ik durfde die dag niet. Dit was een enorme teleurstelling en ik liep een emotionele Halve Marathon”.
“Na heel veel sollicitaties en me heel lang slecht voelen, zag ik op 23 januari geen uitweg meer. Ik ging naar de plek waar ik zelfmoord wilde plegen, nam een mes mee. Ik heb niemand meer om hulp gevraagd, niemand gebeld en voelde me verlaten en alleen...maar ik praat nu met jou, dus dat betekent dat ik op het allerlaatste moment een keuze heb gemaakt om niet mijn eigen leven te nemen. Die keuze heeft goed uitgepakt en dat is mijn positieve boodschap vandaag!”
Een depressie herkennen
Hoe herken je een depressie? “Mensen met een depressie zijn lusteloos, gevoelloos, een verlies aan interesse, kunnen geen rust vinden, hebben moeite met beslissingen nemen, en een gevoel van schuld en waardeloosheid. In het ergste geval is er sprake van zware vermoeidheid, denken aan de dood of zelfs het plannen van de dood”.
Hans van der Lans, Movember Run 2015
Professionele hulp
Het vraagstuk waar ik zelf mee blijf zitten is, of zelfmoord wel een keuze is. De gedachte dat het een keuze is, zorgt er waarschijnlijk voor dat dit nog steeds een taboe is. Die keuze zit ook in de woordcombinatie ‘zelf’ en ‘moord’, waarbij je zelf de keuze lijkt te hebben om je leven te ontnemen. Vind je dat er sprake is van keuze? “Nee, ik denk dat het zeker geen keuze is. Ik koos er natuurlijk voor om met een mes naar een plek te gaan, maar als je je zo slecht voelt, is er geen keuze meer. Je wilt de pijn niet meer voelen, je wilt niet meer alleen zijn, je wilt rust die je denkt te vinden door je leven te beëindigen”.
Hoe belangrijk is je familie op dat moment en is dat iets waar je dan überhaupt aan denkt? “Dat ligt natuurlijk ook aan de relatie die je met je familie hebt. Ja, ik heb aan familie gedacht. Mijn dochter was een belangrijke reden voor mijn goede keuze en ook mijn beste vriendin hoorde daar bij. De reactie is ook vaak ‘hoe kan iemand dit zijn familie aandoen?’ Wat deze mensen niet begrijpen, is dat de persoon die zelfmoord overweegt deze gevoelens ook niet wil hebben. Hij of zij ziet alleen geen uitweg meer en voelt zich door iedereen in de steek gelaten”.
Ik weet dat mijn neef van zijn familie veel steun heeft gekregen in de periode waarin hij leed aan een manische depressie. Hoe kunnen buitenstaanders hulp bieden aan mensen die zelfmoord overwegen? “Als je iemand kent waarvan je het vermoeden hebt dat de persoon aan zelfmoord denkt, is de eerste vraag: kan en wil ik die persoon helpen? De volgende vraag is: kan ik iemand anders informeren? Het is heel belangrijk om te weten hoe je hier mee moet omgaan, want ook voor de persoon in kwestie kan het heel belastend zijn. Op 113.nl staan veel tips die je verder kunnen helpen”.
“Het is en blijft moeilijk om je in te leven hoe iemand die over zelfmoord nadenkt zich voelt. Soms zijn het 5 minuten die een verschil maken. Als er precies op het verkeerde moment niemand is - of beter gezegd, de persoon voelt alsof er niemand is, waarbij hij of zij niemand meer tot last wil zijn, of iedereen hem of haar verlaten heeft – dan is 5 minuten genoeg om dagen, weken, zelfs maanden hulp ongedaan te maken”.
Moeten we de hulp dan niet volledig overlaten aan professionals? Kunnen we zelf nog wel wat doen? “Zeker, families en vrienden zijn belangrijk zoals ik al aangaf. Stel jezelf de vragen: kan ik helpen, wil ik helpen en hoe kan ik officiële instanties inschakelen? Een huisarts en de GGZ zijn eerstelijns hulpdiensten. De GGZ heeft bijvoorbeeld drie 24/7 hulplijnen die je kunt gebruiken. Telefoon op Recept (TOR), waarbij je telefonisch hulp krijgt; Stoel op Recept (SOR), waarbij je een 1-op-1 gesprek krijgt; Bed op Recept (BOR), waarbij je een nacht kunt overnachten. Je krijgt bij alle drie opties persoonlijke ondersteuning. Ik zou altijd aanraden om professionele hulp in te schakelen, maar ik denk dat er ook een hoge drempel is om met vreemden over bepaalde zaken te praten. De combinatie van professionele hulp en hulp uit de directe omgeving is altijd het beste. Hulp kan ook simpel zijn, zonder dat je over de problemen hoeft te praten. Een ‘joh, heb je zin om even een broodje bal te halen’ kan al voldoende zijn, zolang je maar laat zien dat je het fijn vindt dat deze persoon in je leven is”.
“Wat ik overigens wel mis in dit soort gevallen – en dat geldt ook voor mensen die te maken hebben gehad met kanker – is nazorg. Niet alleen voor de mensen die het zelf hebben ondervonden, maar ook voor de nabije omgeving. Wanneer je genezen bent verklaard, verdwijnt de hulp, terwijl je soms pas een half jaar later die hulp hard nodig hebt”. Is dat iets waar Movember zich hard voor kan maken, denk je? “Misschien wel ja, maar eigenlijk denk ik dat we ons daar samen hard voor moeten maken, niet alleen de mensen die zich inzetten voor Movember”.
Een positieve wending
Kan je je wapenen tegen depressies? “Nee, want je zult altijd tegenslagen hebben. Ik kan alleen over mijn eigen geval praten, maar na 2012 had ik moeite om mensen te vertrouwen. Tot ik bij toeval een nieuwe goede vriendin ontmoette, dankzij hardlopen. In 2014 was deze bijzonder aardige dame het gezicht van de TCS Amsterdam Marathon. We behoorden beiden tot de 7 Originele TCSSuperheroes. We hebben elkaar zo leren kennen en raakten bevriend. Dit jaar hebben we samen de London Marathon mogen lopen en zij was bij me op het vreselijke moment dat ik moest beslissen om de TCS Amsterdam Marathon niet te starten, omdat het op dat moment lichamelijk onverantwoord was. Daarnaast is er een hele goede vriendin die ik in mei 2017 twintig jaar in mijn leven heb, met wie ik geen geheimen heb. Ondanks de 800km afstand staat zij het dichtst bij me”.
“Wat ik probeer te zeggen is dat het belangrijk is om te praten met de mensen die je vertrouwt. Dat zijn helaas niet al je vrienden, maar ik kan iedere man beloven dat er wel iemand is die om je geeft. Ik ken de mensen waar ik op kan rekenen, als dat nodig is”.
Hoe heb je dat positieve antwoord op jouw strijd gevonden? “Eigenlijk door mijn beslissing om dit nu openlijk te delen. Er zijn bijzonder weinig mensen die dit weten en dat is natuurlijk heel erg eng. Wat gaan mensen tijdens de Movember Run over mij denken?” Waarschijnlijk dat je een held bent door dit te delen! Er zijn veel mensen die met dit onderwerp te maken hebben en die heb je hier zeker mee geïnspireerd.
Wil je tenslotte nog iets delen met mensen die nu deze problemen ondervinden? “Ik wil ze laten weten dat er professionele organisaties zijn die je echt willen helpen. Bovendien zijn er, ondanks de gevoelens van eenzaamheid en verlatenheid, eerlijke mensen die om je geven. Kies iemand die je vertrouwt en praat erover!”
Nogmaals dank voor je inspirerende woorden, Hans! Vind je dat Hans’ verhaal meer steun verdient? Doneer dan op zijn Movember-pagina en zorg dat we samen meer geld inzamelen voor de (geestelijke) gezondheid van de man!
Reproductie van dit artikel is niet toegestaan zonder uitdrukkelijke toestemming. Fotografie TCSSuperheroes en Movember Run Amsterdam.
Reacties
Wees de eerste om te reageren...