Morun 2020

Movember Run

Amsterdam

Movember 25th

113 over de brandende vraag ‘denk je aan zelfmoord?’

113 over de brandende vraag ‘denk je aan zelfmoord?’

113 houdt zich in Nederland bezig met zelfmoordpreventie, een belangrijke pijler voor Movember. We spraken met Directeur en psychiater Jan Mokkenstorm over het omgaan met suïcidale gedachten, zowel voor degenen die er aan lijden als hun omgeving.

Laten we bij het begin beginnen. Hoe ben je op het idee gekomen om 113 te starten? “Ik heb jaren in de intensieve, acute psychiatrie bij GGZinGeest gewerkt. Je komt daar mensen tegen die totaal ontregeld zijn, vaak met zelfmoordneigingen. Het kwam voor dat je ondanks alle pogingen om hulp te bieden toch mensen verloor. Dat is een dreun voor iedereen, ook voor de hulpverlener. Ik vroeg me dan geregeld af: had dit niet voorkomen kunnen worden? Dat was een lastige vraag om iets mee te doen, want de cultuur die heerste was ‘accidents happen’. De gedachte was dat psychiaters konden helpen, maar niet het verschil konden maken. Ik denk daar nu heel anders over. Na trainingen in de VS heb ik geleerd wat er werkelijk speelt bij mensen met suïcidale gedachten en hoe je in contact kunt komen”.



Kan je uitleggen wat er zich afspeelt in het hoofd van iemand met deze gedachten? “Laat ik een frivole vergelijking maken, die vast herkenbaar is voor veel mannen. Mensen gaan vreemd omdat ze iets vinden bij een ander wat ze missen bij hun huidige partner. Dat kan zorgen voor een ervaring die ze graag met hun partner zouden willen delen. Maar als ze daar over praten, lopen ze het risico hun partner te verliezen. Mensen die denken aan zelfmoord flirten eigenlijk met de dood, als alternatief voor het leven. Die flirt neemt vervolgens steeds grotere vormen aan en de enige manier om daar uit te komen, is door het bespreekbaar te maken. Om weer terug te komen op het voorbeeld; wanneer iemand vreemdgaat, zal de omgeving adviseren om er simpelweg mee op te houden. Bovendien is er schaamte bij degene die vreemdgaat, een vrees dat mensen kwaad op hem of haar worden. Datzelfde speelt bij mensen die denken aan zelfmoord.”



Zero suicide

Het accepteren van zelfmoord van zijn patiënten was voor Jan geen optie. De oplossing lag voor hem in een samenspel met familie en naasten om zodoende een netwerk op te bouwen en zelfmoord bespreekbaar te maken. “Ik kwam in contact met het begrip zero suicide. Dat klinkt als een utopie, maar laat me het uitleggen aan de hand van een aantal voorbeelden. Stel, je kunt een vlucht nemen naar de VS voor 25 euro, maar de kans is 1 op 200 dat het vliegtuig neerstort. Niemand zou die vlucht willen nemen. Daarom nemen luchtvaartmaatschappijen alle maatregelen om de risico’s te verkleinen. Datzelfde geldt tegenwoordig in de bouw, waar voorschriften ervoor zorgen dat de bouw veilig plaatsvindt. Alles wat suboptimaal is, optimaliseer je.”



Een groter probleem dan verkeersongevallen

“In Nederland zijn we voorloper op het gebied van e-health,” vertelt Jan. “Negen jaar geleden hebben we daar gebruik van gemaakt en hebben we iets opgezet voor zelfmoordpreventie. Je had toen De Grote Donorshow van BNN waarin een doodzieke vrouw een nier zou weggeven aan één van de drie nierpatiënten in de studio. Na die stunt liep het ook bij ons storm. We kregen bovendien een aanmoedigingsprijs van het ministerie, terwijl er door de crisis op veel plekken werd bezuinigd.” “In Nederland sterven 3,5 keer zoveel mensen als gevolg van zelfmoord dan in het verkeer. Dat zijn meer doden dan we hebben gezien tijdens de Watersnoodramp. Er stroomt dus ieder jaar een Watersnoodramp over Nederland en die moeten we stoppen!”



Praten op het werk

“In onze samenleving praten we veel meer over wat er goed gaat en veel minder over wat niet. Dat zie je ook op de werkplek. Je hoort bij veel bedrijven dat mensen wegvallen als gevolg van zelfmoord, waarna collega’s verbaasd achterblijven. Met Deloitte hebben we de Corporate Depression and Suicide Prevention Lab opgezet, zodat we depressies en zelfmoord bespreekbaar maken op de werkvloer. Met name bij mannen is dit een probleem. Mannen plegen drie keer zoveel zelfmoord als vrouwen en zoeken drie keer zo weinig hulp. Dit geldt met name voor mannen van middelbare leeftijd (40+). We zijn zelfs kappers gaan trainen, zodat zij met hun klanten kunnen praten. In ee kappersstoel praten mannen opeens veel meer. We doen datzelfde bij taxichauffeurs.” We zien met name veel zelfmoordpogingen in de LGBT-gemeenschap, waar het aantal pogingen vier keer hoger is dan gemiddeld. We hadden dit jaar een boot tijdens de Pride (voorheen Gay Pride) en achter ons zat Mr. B, een shop die fetish sexartikelen verkoopt. Na afloop kwamen ze naar ons toe en vroegen of we hen konden trainen in hoe ze met hun klanten in gesprek kunnen gaan als ze merken dat het niet goed met hen gaat en ze gedachten aan zelfmoord hebben. Dat wilden we natuurlijk graag!”





Het doel van 113

Het lijkt erop dat jullie je met heel veel dingen bezighouden. Wat zijn jullie pijlers precies? “Tot februari heetten we 113Online, nu 113 Zelfmoordpreventie. We coördineren de Landelijke Agenda Suicidepreventie. We zoeken naar samenwerkingen, doen onderzoek en we proberen de media-agenda te beïnvloeden.” Hoe helpen jullie de omgeving van iemand die speelt met de gedachte aan zelfmoord? “Op onze site kan je onder ‘stel een vraag’ contact met ons zoeken en we hebben spreekuren met professionals. Ik heb er zelf ook een boek over geschreven ‘113 zelfmoordpreventiegids: Hoop Doet Leven’. Het belangrijkste voor de omgeving is om hun eigen rol te blijven spelen. Probeer geen psycholoog te zijn, maar wees de ouder, vriend of vriendin die begrip toont. Het belangrijkste is dat je blijft vragen of de persoon daadwerkelijk aan zelfmoord denkt. Zeg zeker niet dat ze het niet moeten doen, want dan loop je het risico dat degene niet meer open en eerlijk met je communiceert. Laat zien dat je begrijpt dat de persoon er aan lijdt en zoek dan samen hulp.”



Movember, mannen en zelfmoordpreventie

Zelfmoordpreventie is nog een relatief nieuwe pijler voor Movember. Wat vind je van deze toevoeging? “Ik vind het uiteraard heel goed en belangrijk. Als je praat over de gezondheid van de man, mag de geestelijke gezondheid eigenlijk niet ontbreken. En door een snor te laten staan, laat je aan iedereen zien dat je je hier voor inzet. Dat is echt spot on!”



Wat maakt het bestrijden van geestelijke problemen moeilijker dan lichamelijke problemen? “Laat ik een misverstand uit de weg helpen: behandelingen van depressie werken beter dan behandelingen van hoge bloeddruk. Het probleem is echter dat de behandeling niet vaak genoeg begint. Veel mensen weten ook niet waar ze naartoe moeten met hun problemen. Het grote probleem is het stigma, de schaamte. Geestelijke problematiek zegt iets over wie je bent en wat je bent. Het gevoel ontstaat dat je er iets aan had kunnen doen. Mensen denken dat het hun eigen fout is en dat ze een mislukking zijn. Vooral mannen willen dat niet. Veel therapie is gebaseerd op gevoelens en de vraag is of mannen zich daar wel gemakkelijk bij voelen. Het Amerikaanse leger had een tijd de slogan ‘Therapy Helps’. Pas toen de slogan werd gewijzigd in ‘Therapy Works’, zochten mannen hulp. Mannen willen een praktische oplossing, iets dat resultaat oplevert. Daarom geloof ik dat het zeer goed is voor mannen om hard te lopen. Vaak levert dat meer op dan drie gesprekken.



Wat zou Movember nog meer kunnen doen om deze problemen bespreekbaar te maken? “Ik zou heel specifiek zijn in de communicatie. Teelbal- en prostaatkanker zijn specifieker dan het begrip ‘kanker’. Praat dus over zelfmoord met mannen. Denk je dat het moeilijker is om met mannen over deze onderwerpen te praten dan met vrouwen? “Mannen kunnen praten over gevoelens, maar je moet niet praten over gevoelens die ze niet hebben. Natuurlijk hebben mannen gevoelens als verdriet, blijdschap en rancune. Wat belangrijk is, is dat je de taal spreekt van de mannen die je voor je hebt. Wees actiegericht, loud and clear. Wees als Movember dus helder en zeg waar het op staat. Mensen gaan dood door zelfmoord, daar gaat het om.”



Een probleem herkennen

Iedereen heeft wel eens een mindere dag en door verschillende omstandigheden, kan je je langere tijd wat neerslachtig voelen. Hoe weet je dan het verschil te zien tussen een tijdelijk probleem en een veel groter probleem? “De eenvoudigste manier is wanneer iemand openlijk hints geeft. Wanneer iemand zegt ‘van mij hoeft het niet meer’ of ‘ik weet niet of ik dat nog meemaak of mee wil maken’. Mensen laten een ballon op voor de ander om daar op in te haken. Daarnaast kan iemand gedrag vertonen dat niet bij hem of haar past. Bijvoorbeeld zeer somber, in zichzelf gekeerd, moe, er als een lijk uitzien. Andersom kan ook, dat mensen die lange tijd somber zijn geweest opeens heel positief zijn. Ze kunnen bijvoorbeeld een leuk gesprek met je voeren en je openlijk bedanken. Dat zijn soms afscheidstournees, om voor het einde er nog alles uit te halen wat erin zit. Tenslotte zijn er mensen die roekeloos gedrag vertonen, bijvoorbeeld dronken op een motor stappen of ruzie zoeken. Het zijn slechts enkele voorbeelden, maar bedenk je goed dat er ook voor experts geen checklist bestaat. Houd deze voorbeelden in je achterhoofd en als je twijfelt, vraag het gewoon open en eerlijk: denk je aan zelfmoord? Mensen zijn bang dat ze dan bemoeiering overkomen of grenzen overschrijden. Maar geloof me, ik heb nog nooit van een patiënt gehoord dat hij of zij daar een probleem mee had.”



Praten met 113

Waarom zouden mensen met 113 moeten praten en bijvoorbeeld niet met familie of vrienden? “Het is goed om een vluchtheuvel te hebben; iemand die zich niet beledigd voelt, die niet ingewikkeld doet. Wij zullen nooit iets vragen als ‘maar geef je niet om je kinderen?’ We kunnen luisteren en hebben een beroepsgeheim. Toch kunnen hulpverleners ook niet alles alleen. De omgeving is wel nodig om context te geven, zoals ‘hij doet zich nu wel goed voor, maar normaalgesproken ligt hij op dit tijdstip te slapen’. Ik heb er ook wel eens met vrienden over gesproken waarvan ik vermoedde dat ze met de gedachte rondliepen. Die zeiden dan: ‘jij bent een psychiater, dus met jou praat ik liever niet’. Die hebben uiteindelijk iemand anders gevonden om mee te praten en dat kwam vervolgens ook goed. De weg kan zwaar zijn, dus mijn advies is om professionele hulp te zoeken voor je eigen veiligheid.” Wat zou je tenslotte willen zeggen tegen de deelnemers aan Movember of de Movember Run Amsterdam? “Allereerst natuurlijk bedankt dat jullie dit doen! Beweging is een geweldige remedie, maar zet nu ook de stap voorwaarts om die belangrijke vraag te stellen. Je zult zien dat het werkt!” Meer weten? 113.nl



Reacties

Wees de eerste om te reageren...

Laat een reactie achter
* Uw e-mailadres wordt niet gepubliceerd.